Hareket Kontrol Sistemleri Dersi 2 Dönem 2 Yazılı Sınav Çalışma Soruları

Fren Sistemi

1. Fren sistemi nedir?
   • Aracın hızını azaltan ve gerektiğinde durmasını sağlayan sürüş kontrol sistemine fren sistemi denilmektedir.
2. Pascal kanunu nedir?
   • Kapalı bir kaptaki sıvının herhangi bir noktasına uygulanan basınç, kabın şekli nasıl olursa olsun, kabın iç yüzeylerinin her noktasına sıvı tarafından aynı büyüklükte iletilir.
3. Fren sisteminin görevleri nelerdir?(Maddeler halinde yazınız.)
   1. Aracın hızında istenmeyen ivmelenmeyi engellemek ve yavaşlamayı sağlamak
   2. Aracı güvenli bir şekilde durdurmak
   3. Duran aracı yerine sabitlemek
4. Motor gücü, fren gücü arasındaki ilişki nasıl olmalıdır?
   • Bir örnekle açıklanacak olursa bir araç kalkıştan 16 saniye sonra hızı 100 km/saat’e çıkarken aynı araç 100 km/saat hızla giderken frene basıldığı zaman 2 saniyede durabilir. Aracı durdurmak için geçen bu süre, aracı hızlandırmak için geçen sürenin 1/8’i kadardır. Buna göre fren gücü, motor gücünün 8 katı olmalıdır.
5. Ani frenleme sırasında, aracın tam duruşu için gereken zaman dilimleri nelerdir? (Sırası ile maddeler halinde yazınız.)
   1. Tehlikenin fark edildiği an
   2. Sürücünün karar verme zamanı
   3. Sürücünün harekete geçme zamanı
   4. Sürücünün ayağını fren pedalına götürme zamanı
   5. Fren mekanizmasının çalışmaya başlama zamanı
   6. Fren kuvvetini etkime zamanı
   7. Fren kuvvetinin işleme zamanı
   8. Fren kuvvetinin en yüksek safhaya ulaşma zamanı
6. Kullanıldıkları yerlere göre fren sistemi çeşitleri nelerdir?
   1. Servis (Ayak) freni: Araç hızının kontrol edilmesi ve aracın durdurulması için kullanılır.
   2. El (Park) freni: Park edilen aracın olduğu yerde sabit kalması için kullanılır.
   3. Yardımcı frenler: Dizel kamyonlar ve diğer ağır yük araçlarında servis frenleriyle birlikte kullanılır.
7. Hidrolik fren sistemi çeşitleri nelerdir?
   1. Klasik hidrolik frenler
   2. Vakum yardımlı hidrolik frenler
   3. Hava yardımlı hidrolik frenler
8. Fren balataları ve pabuçlarının görevi nedir? Yazınız.
   • Balata, fren pabucunun üzerindeki sürtünme gerecidir. Pabuçlarsa teker silindirinden aldığı hareketle üzerinde bulunan balataları kampanaya sıkıştırarak frenlemeyi sağlar
9. Motor frenini örnekle açıklayınız.
   • Yokuş aşağı inilirken, gaz pedalı bırakılmış ve araç vitesteyken silindirlere yakıt gönderilmese bile tekerlekler döndüğü için motor da dönmeye zorlanacaktır ancak krank mili, dönmeye karşı (silindirlerdeki sıkıştırma ve sürtünen parçaların direnci nedeniyle) direnç gösterir. İşte bu direnç nedeniyle tekerleklerde yavaş dönerek aracın yavaşlamasına neden olur.
   • Bundan başka vites küçültmek, aracın hızı aynı olmasına rağmen motorun daha hızlı dönmesine neden olur. Motor devri arttıkça motorun dönme direncide artacaktır. Buna bağlı olarak daha küçük vites daha büyük motor frenleme kuvveti demektir.
10. Diskli fren sisteminde kullanılan parçalar nelerdir?
    1. Fren diski
    2. Fren kaliperi
    3. Fren pabucu
    4. Fren balatası
11. Diskli fren sisteminde piston keçesinin iki görevi nedir?(Maddeler halinde yazınız.)
    1. Silindir içerisindeki fren hidroliğinin boşalmasını engeller.
    2. Fren pedalı bırakıldığı ve hidrolik basınç azaldığı zaman da piston keçesi orijinal şekline geri döner ve pistonu geri çeker.
12. Diskli Fren sisteminin çalışmasını anlatınız?
    • Fren pedalına basıldığında merkez silindirinden gelen basınçlı hidrolik, kalipere geçerek silindirin içerisine dolar. Pistonlara itme kuvveti uygulayarak pistonları açar. Pistonlar pabuçları ve üzerlerindeki balataları diske doğru iterler ve diski sıkmaya çalışır. Böylece disk iki pabuç arasında sıkılarak frenleme sağlanır.
13. Fren pedalında fazla boşluk arızası varsa muhtemel sebepleri nelerdir?(Maddeler halinde yazınız.)
    • Sistemde hava vardır ya da fren hidroliği azalmıştır.
    • Tekerlek silindiri lastik segmanı arızalıdır.
14. Frenleme sırasında aracın bir tarafa çekmesi sorunu varsa muhtemel sebepleri nelerdir?(Maddeler halinde yazınız.)
    • Balatalar yağlanmıştır.
    • Pistonlar yerinde yapışık kalmıştır.
    • Lastik havaları eşit değildir.
    • Fren pabuçları çarpıktır.
    • Ön düzen ayarları bozuktur
15. Frenler tutmuyorsa muhtemel sebepleri nelerdir?(Maddeler halinde yazınız.)
    • Pabuç ve balata uygun şekilde yerleştirilmemiştir.
    • Hidrolik sistemde sızıntı vardır.
    • Lastik segman arızalıdır.
    • Hidrolik sistemde hava vardır.
    • Hava alma ventili açık kalmıştır.
    • Merkez silindir lastik segmanı kaçırıyor.
    • Keçeler şişmiş pistonlar yapışmıştır.
    • Fren servosu arızalıdır
16. Fren teker silindirinin görevi nedir?
    • Merkez pompasında oluşturulan basıncı, fren pabuçlarına mekanik bir kuvvet olarak iletir ve pabuçları kampanaya doğru açarak frenlemeyi sağlar.
17. Fren merkez pompasının görevi nedir? Yazınız.
    1. Fren devrelerinde basınç hazırlamak,
    2. Fren pedalı bırakıldığında basıncı hızla düşürmek
    3. Sıcaklık dalgalanmalarının fren sıvısı hacminde neden oldukları değişiklikleri dengelemektir
18. Fren merkez pompasının çalışmasını kısaca anlatınız?
    • Fren pedalına basıldığında itme çubuğu, pistonları ileriye doğru iter. İtmenin etkisiyle lastik segmanlar, denge deliklerini kapatır. Bundan sonra pistonun ilerlemesiyle önünde bulunan fren hidroliğini sıkıştırır. Bu anda meydana gelen basınçla kontrol supapları açılarak fren hidrolik borularına doğru akış başlar ve fren boruları vasıtasıyla tekerlek silindirlerine iletilir. Fren pedalına basıldığı sürece oluşan hidrolik basınç, frenleme sırasında uygulanan kuvvetle orantılı olarak devam eder.
19. Fren merkez pompasından hava alma işlemi nasıl yapılır? (İşlem basamakları halinde sırası ile yazınız)
    • Bu işlem iki kişi tarafından birlikte yapılmalı ve her basmakta mutlaka kişiler birbirlerini onaylamalıdır.
      • Fren merkez pompasının hidrolik deposu uygun fren hidroliğiyle doldurulur.
      • Fren pedalına birkaç kez yavaşça basıldıktan sonra pedala basılı durumda tutulur.
      • Uygun anahtarla fren borusu rekoru gevşetilir.
      • Fren borusu rekoru sıkılır ve pedalı serbest bırakılır.
      • Fren pedalından ayak kaldırılmadan önce rekor sıkılmalıdır. Aksi takdirde sisteme yeniden hava girer.
      • Bu işlemi üç veya dört kez tekrarlanır ve fren borusu rekoru sıkılır.
      • Aynı işlem fren merkez pompasının arka çıkışında da tekrarlanır.
20. Kampanalı fren sisteminde self enerji nedir?
    • Fren teker mekanizması, iki pabuçtan ibarettir ve pabuçların üzerine balatalar yapıştırılmıştır. İki pabuç arasına yerleştirilen fren teker silindiri, pabuçları kampanaya doğru itmeye zorlar. Kuvvet, pabuçların uçlarına etki ettiğinde, pabuçlar üzerinde meydana gelen bu etki frenlemeyi sağlar. Frenleme sırasında oluşan bu kuvvet, sadece kampanayı yavaşlatmaya çalışmaz, aynı zamanda pabucu kampanaya daha da bastırmaya çalışır. Bu durumda ortaya kendiliğinden çıkan enerjiye self enerji denir.
21. Kampanalı fren sisteminde kendi kendine ayar mekanizması nedir?
    • Otomatik olarak ayarlamayı sağlayan kampanalı fren mekanizması, bir ayar çarkı ve bu çarkı döndürmeye çalışan bir levyeden ibarettir. Bu levye pabuçlardan birine bağlanmıştır ve diğer ucu ayar çarkına takılmıştır. Frenleme esnasında pabuçlar açıldığı zaman yerinden bir miktar kalkarak çark üzerinde başka bir dişe atlar ve balatanın aşınmasından doğan boşluğu kapatır
22. Kampanalar hangi durumlarda yenileştirilmelidir? (Maddeler halinde yazınız.)
    1. Aşırı korozyon/pas ve/veya çukurlaşma oluşması
    2. Çatlaklar ve/veya ısı noktaları meydana gelmesi
    3. Aşırı mavi renk oluşması, renk bozunumu durumu
    4. Fren kampanası yüzeyindeki izin verilen maksimum değerin üstünde çizikler oluşması
    5. Kampanada salgı oluşması durumunda yenileştirme yapılmalıdır.
23. Kampanalar hangi durumlarda değiştirilmelidir? (Maddeler halinde yazınız.)
    1. Fren sisteminde birtakım sesler (gıcırdama, gürleme, inleme) duyulduğunda,
    2. Fren astarında düzensiz ve/veya erken aşınma oluştuğunda,
    3. Fren kampanası sürtünme yüzeylerinde yüzeysel veya kozmetik korozyon yani paslanma oluştuğunda,
    4. Fren kampanası sürtünme yüzeyinde izin verilen maksimum değerler içerisinde çizikler oluştuğunda, fren kampanası için yenileştirme yapılmamalıdır.
24. Kampanalı fren sisteminin genel olarak ana parçaları nelerdir. (4 tanesini yazınız)
    1. Fren tekerlek silindiri
    2. Pabuçlar
    3. Fren siper tablası
    4. Balatalar
25. Fren sisteminde bulunan kampananın görevi nedir? Yazınız.
    1. Fren yapıldığında pabuç balatalar kampananın iç yüzeyine sürtünerek tekerleklerin dönüşünü yavaşlatırlar.
    2. Ayrıca fren tekerlek mekanizmasını dış etkilerden korur.
26. Kampanalı fren sisteminin çalışması nasıldır? (Sırası ile maddeler halinde yazınız.)
    1. Fren pedalına basıldığı zaman merkez silindirinde oluşan basınç, borular yardımıyla fren tekerlek silindirlerine iletilir.
    2. Tekerlek silindirlerinin içerisine dolan basınçlı hidrolik, pistonları dışa doğru iter.
    3. Pistonlar aldıkları itme kuvvetini, itme çubukları vasıtasıyla pabuçlara iletir.
    4. Pabuçlar kampanaya karşı açılarak balataları kampanaya yaslar ve oluşan sürtünmenin etkisiyle frenleme sağlanır
27. Diskli ve kampanalı frenlerin karşılaştırmasını yapınız. (Maddeler halinde yazınız.)
    1. Diskli frenler ısınmadan doğan sürtünme kayıplarına daha dayanıklıdır. (Diskli frenler havayla temas halinde olduğundan frenleme anında daha kısa sürede soğur.)
    2. Servo çalışması olmadığından diskli frenler yüksek hızlardaki frenlemelerde tutukluk ya da fren kapması yapmaz.
    3. Disk ısındıktan sonra pabuçlara doğru açılarak otomatik ayarlayıcılara yardımcı olur.
    4. Diskli frenler yaysız yükü azaltır. Diskli frenlerin bakımı daha kolay ve servis zamanı daha azdır.
    5. Diskli frenlerde el freni mekanizmasını yerleştirmek daha zor ve maliyeti fazladır.
    6. Diskli frenler daha büyük fren kuvvetlerine sahiptir.
    7. Diskli frenler de kendi kendini otomatik olarak ayarlar.
28. Kampanalı fren sisteminde frenlerin ses yapma sorunu varsa muhtemel sebepleri nelerdir?(Maddeler halinde yazınız.)
    1. Balatalar aşınmıştır.
    2. Pabuçlarda çarpıklık vardır.
    3. Pabuç perçinleri gevşemiştir.
    4. Kampanalar aşınmıştır.
    5. Bazı parçalarda gevşeklik vardır.
29. Fren hidroliği az veya el freni çekili durumda gösterge panelinde yanan lambanın sembolünü çiziniz.
    • 
30. Fren balataları bitik anlamında gösterge panelinde yanan lambanın sembolünü çiziniz.
    • 
31. Gösterge panelinde görülen aşağıdaki sembollerin anlamları nedir?
    0. 
    1. ABS arıza lambası
    2. El freni çekili
    3. Balatalar aşınmış
    4. Lastik basıncı düşük
32. Fren ana silindirinde yer alan çek valfin görevi nedir?
    • Tek yönlü çalışan bir supaptır. Çalışma sırasında piston, önünde bulunan fren hidroliğini çek valfin içinden fren hidrolik borularına ve tekerlek silindirlerine gönderir. Pedal bırakıldığında fren pabuçlarının geri getirme yayının sağladığı kuvvetin etkisi ile borulardaki sıvı çek valften geçerek tekrar merkez silindirine geri döner. Sıvının basıncı merkez silindirindeki yayın geriliminin altına düştüğü zaman, yay çek valfi yerine oturtarak borulardaki basınç muhafaza edilmiş olur. Böylece bir sonraki frenleme sırasında hareketin geciktirilmeden iletilmesine imkân sağlanır.
33. Hidrovak (westinghouse) nedir?
    • Fren merkez silindirinin içinde basınç oluşturabilmek için motor emme manifoldu vakumundan faydalanılır. Merkez silindirinde oluşturulan bu basınç fren sistemine etki eder ve fren tekerlek silindirleri üzerinden frenlemeyi meydana getirir. Bu vakum ünitesine hidrovak (westinghouse) denir.
34. Fren sisteminde “basınç oranlama valfi” niçin kullanılır?
    • Taşıtlarda araçlarda ön taraf ağırılığın arka tarafa göre fazla olması nedeniyle, tekerleklere eşit gönderilen frenleme gücü daha hafif yük taşıyan arka tekerleklerin kilitlenmesine neden olacaktır. Bu riski ortadan kaldırmak amacıyla arka lastiklerin ön lastiklerden önce devreye girmemesi için arka tekerleklere giden sistem üzerine bir valf yerleştirilmiştir. Bu tip bir donanıma “Basınç oranlama valfi” veya P valf adı verilir.
35. Fren sisteminde “yüke göre basınç oranlayıcı valf” nasıl çalışır?
    • Yük taşıyan kamyon tır gibi araçlarda, yük, arka dingille gövde arasına yerleştirilmiş olan bir algılama yayı tarafından hissedilir. Yük arttığında bu yay eğilerek basınç oranlayıcı valfin pistonunu hareket ettirir. Yükün miktarına bağlı olarak pistonda o oranda hareket eder. Pistonun hareket etmesine bağlı olarak geçiş yolu kesiti arttırılarak basıncın düşmesi engellenmiş olur.
36. El freninin görevi nedir?
    • El freninin görevi, duran bir aracı güvenli bir şekilde yerine sabitlemektir.
37. Elektromekanik park freni görevi nedir?
    • Elektromekanik park freni duran aracı yerine sabitlemek ve aynı zamanda güvenli frenlemeyi ve rampada kalkarken gerekli tutunmayı sağlar.

https://www.megep.meb.gov.tr/?page=moduller